دانشکده علوم و فن آوری های نوین پزشکی شیراز
«میکرو RNAها و تنظیم بیان ژن: مرز نوین در سلامت انسان»
در سال های اخیر، پیشرفت های چشمگیری در درک مکانیسم های مولکولی تنظیم بیان ژن حاصل شده است که نقش اساسی در حفظ سلامت و پیشگیری از بیماری ها ایفا می‌کنند.
یکی از مهم ترین کشفیات در این حوزه، شناسایی میکرو RNAها (miRNA) است که در سال ۲۰۲۴ جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی را برای ویکتور آمبروس و گری روونکو به ارمغان آورد. میکرو RNAها گروهی از RNAهای غیرکُدکننده کوچک هستند که به طور عمده با اتصال به نواحی 3’-UTR (ناحیه‌ی غیرترجمه شونده) در mRNAها باعث مهار ترجمه یا تجزیه آنها می‌شوند.
این مولکول های کوچک، شبکه ای پیچیده از تنظیم ژنتیکی ایجاد می‌کنند که مسئول کنترل فرآیند های سلولی کلیدی نظیر تمایز سلولی، چرخه‌ی سلولی، آپوپتوز (مرگ برنامه ریزی شده سلول)، پاسخ‌های التهابی، و استرس سلولی است. مطالعات نشان داده‌اند که اختلال در بیان یا عملکرد میکرو RNAها می تواند به توسعه انواع متعددی از بیماری های انسانی از جمله سرطان، بیماری‌های قلبی-عروقی، دیابت نوع ۲، بیماری‌های نورودژنراتیو، و حتی اختلالات خودایمنی منجر شود. برای مثال، برخی میکرو RNAها به‌عنوان آنکوژن (OncomiR) عمل کرده و با سرکوب ژن های سرکوبگر تومور، باعث رشد توموری می‌شوند؛ در حالی که گروهی دیگر به‌عنوان عوامل محافظتی عمل کرده و با مهار مسیرهای آنکوژنیک از بروز سرطان جلوگیری می‌کنند.
در بیماری‌های قلبی-عروقی، تغییر در سطح بیان برخی میکرو RNAها در قلب یا گردش خون، با هیپرتروفی قلبی، فیبروز، یا آریتمی مرتبط است. امروزه میکرو RNAها نه تنها به عنوان نشانگرهای زیستی (biomarkers) قوی برای تشخیص زود هنگام بیماری ها بلکه به‌عنوان اهداف درمانی نوظهور در تحقیقات پزشکی مدرن مطرح شده‌اند.
توسعه‌ی روش های مبتنی بر مهار یا تقلید (mimicry) میکرو RNAها، چشم اندازهای جدیدی برای درمان بیماری‌های صعب العلاج ایجاد کرده است، که در آن از مولکول های کوچک، آنتی سنس الیگونوکلئوتیدها، یا نانوحامل ها برای هدف قرار دادن دقیق مسیرهای مولکولی استفاده می‌شود.
دکتر « محسن سی سختی » عضو گروه پزشکی مولکولی داشکده علوم و فن آوری های نوین پزشکی
نظر دهید