ده‌ها سال پیش وقتی نام «استنت» به گوش می‌رسید، فقط یک فنر فلزی کوچک بود که برای باز نگه داشتن رگ‌های قلبی استفاده می‌شد. اما امروز، در عصر فناوری‌های نوین، استنت‌ها دیگر تنها «فنرهای ساده» نیستند؛ بلکه تبدیل به محصولات هوشمند، زیست‌سازگار و حتی قابل تجزیه شده‌اند که با پرینت سه‌بعدی و مهندسی بافت ساخته می‌شوند. 

✨ استنت چیست و چرا مهم است؟ 

استنت، یک سازه کوچک و لوله‌مانند است که داخل مجرای بدن – مثل شریان قلب، رگ‌های خونی، مجرای صفراوی یا حتی بخش‌هایی از دستگاه گوارش – قرار می‌گیرد تا آن مسیر باز بماند و خون یا مایعات بدن به خوبی عبور کنند. بدون آن، انسداد می‌تواند جان بیمار را تهدید کند. 

���� پرینت سه‌بعدی: کارخانه‌ای میکروسکوپی در خدمت پزشکی 

امروز پزشکان و مهندسان زیستی می‌توانند استنت‌هایی با ابعاد، شکل و ویژگی‌های اختصاصی هر بیمار را با پرینت سه‌بعدی تولید کنند. این یعنی دیگر خبری از «یک سایز برای همه» نیست! 

• دقت میکرونی: پرینتر می‌تواند ساختار استنت را با دقتی کمتر از عرض یک تار مو بسازد. 
• مواد هوشمند: از پلیمرهای زیست‌تجزیه‌پذیر استفاده می‌شود که بعد از انجام مأموریت خود، به آرامی در بدن حل می‌شوند. 
• شکل‌حافظه‌دار: برخی استنت‌ها از آلیاژهایی ساخته می‌شوند که با گرمای بدن تغییر شکل داده و در محل انسداد باز می‌شوند. 

���� مهندسی بافت: وقتی استنت با بدن شما «رفیق» می‌شود 

یکی از هیجان‌انگیزترین پیشرفت‌ها، استنت‌های پوشیده از سلول‌های زنده است. دانشمندان با استفاده از مهندسی بافت، سطح استنت را با سلول‌ها و پروتئین‌های خاص پوشش می‌دهند تا بدن آن را پس نزند و حتی به بازسازی طبیعی بافت کمک کند. 

در آینده نزدیک، ممکن است استنت‌هایی داشته باشیم که مثل باغبان، درون رگ‌ها «بذرِ سلول‌های سالم» بکارند تا ترمیم خودکار انجام شود. 

���� کاربرد فراتر از قلب 

• مجرای صفراوی: برای باز کردن مسیر صفرا در بیماران مبتلا به سرطان یا التهاب. 
• دستگاه گوارش: جلوگیری از انسداد مری یا روده در برخی بیماری‌ها. 
• رگ‌های محیطی: باز کردن انسداد در پاها یا دست‌ها. 
• 

���� آینده‌ای که در راه است 

پزشکان در حال آزمایش استنت‌هایی هستند که سنسورهای هوشمند دارند. این سنسورها می‌توانند فشار یا جریان خون را اندازه بگیرند و داده‌ها را بی‌سیم به پزشک ارسال کنند. ترکیب این فناوری با هوش مصنوعی به معنای پایش ۲۴ ساعته وضعیت بیمار بدون نیاز به جراحی جدید است. 

استنت‌های امروزی، از یک قطعه فلز ساده به شاهکارهای زیست‌فناوری و نانوفناوری تبدیل شده‌اند. با پرینت سه‌بعدی، مهندسی بافت و مواد هوشمند، آینده‌ای را پیش رو داریم که جراحی‌های کم‌تهاجمی، درمان‌های شخصی‌سازی‌شده و حتی ترمیم خودکار بافت، به روال عادی پزشکی تبدیل می‌شود. 

دکتر «مبین حقدل»، استادیار مهندسی بافت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز