حفظ باروری یا fertility preservation، به معنای انجماد (فریز) تخمک‌، اسپرم‌، جنین و بافت‌های تولیدمثلی است که امکان فرزندآوری را در آینده برای افراد فراهم می‌کند. انجماد ، شاخه ای از علم کرایوبیولوژی است که به حفظ و نگهداری طولانی مدت سلول ها در دمای بسیار پایین می پردازد. مهم‌ترین مزیت حفظ باروری این است که با وجود شرایط یا بیماری خاص، افراد این شانس را دارند که بتوانند صاحب فرزند بیولوژیکی شوند.

اندیکاسیون‌های حفظ باروری

• ابتلا به بیماری‌ها و شرایطی که باعث آسیب باروری می‌شوند، مثل سرطان و درمان‌های شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی
• بیماری‌های خودایمنی که ممکن است باروری را تحت تأثیر قرار دهند.
• بیماری‌های مرتبط با سلامت تولیدمثلی مانند آندومتریوز و فیبروم رحمی
• افزایش سن و تصمیم برای به تعویق انداختن فرزندآوری به دلایل شخصی مانند ادامه تحصیل یا موقعیت شغلی.

روش‌های حفظ باروری در خانم‌ها

• انجماد تخمک:  با استفاده از درمان‌های هورمونی، تخمدان‌ها تحریک می‌شوند تا تخمک‌های بالغ بیشتری تولید می‌کنند . تخمک‌های بالغ، پس از استخراج از تخمدان‌ها، منجمد و ذخیره می شوند. در زمان نیاز، تخمک ها از حالت انجماد خارج و بارور می‌شوند.

• انجماد جنین:  مشابه انجماد تخمک است، با این تفاوت که تخمک‌های بالغ،  با اسپرم همسر یا اسپرم اهدایی طی فرآیند لقاح  آزمایشگاهی یا in vitro fertilization   بارور شده و به جنین تبدیل می‌شوند. جنین‌ها بعد از تشکیل منجمد شده و برای استفاده در آینده ذخیره می‌شوند.

• انجماد بافت تخمدان: در شرایطی مانند درمان سرطان که امکان تأخیر در شروع درمان هورمونی وجود ندارد می‌توان با نظر پزشک، بخشی از بافت تخمدان را منجمد کرد. پس از پایان درمان سرطان، بافت تخمدان ذوب شده و دوباره به بدن پیوند زده می‌شود. اگر عملکرد این بافت بازگردد، احتمال دارد بارداری به صورت طبیعی یا از طریق لقاح آزمایشگاهی  (IVF) رخ دهد.

روش‌های حفظ باروری در آقایان

• انجماد اسپرم: انجماد اسپرم به معنای نگهداری از سلول‌های اسپرم استخراج شده از مایع منی ، در دمای بسیار پایین است.
• انجماد بافت بیضه : در مواردی که امکان تولید اسپرم بالغ در مایع منی  وجود ندارند یا به دلایلی نمی‌توان اسپرم بالغ را مستقیماً استخراج کرد، قطعاتی از بافت بیضه منجمد و ذخیره می شود. این روش برای افرادی که آزواسپرمی غیر انسدادی دارند و همچنین کسانی که در معرض درمان سرطان یا بیماری‌های خودایمنی هستند و امکان ناباروری دارند، استفاده می‌شود.

روش‌های حفظ باروری در کودکان

حفظ باروری قبل از بلوغ، با انجماد بافت تخمدان و بافت بیضه انجام می‌شود که طی آن سلول های جنسی نابالغ در بافت ها، منجمد  و نگهداری می‌شوند تا پس از بلوغ واتمام پروسه درمان، امکان استفاده از آنها برای باروری  فراهم شود.

دکتر «مریم محل دشتیان» عضو هیات علمی گروه بیولوژی تولید مثل دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز